Geçmişin Tekrarı: Dejavu Gerçek Mi?

Geçmişin Tekrarı: Dejavu

Daha önce hiç bulunmadığınız bir şehrin sokağındasınız ve bir anda orada daha önce bulunduğunuzu hatırladınız; fakat bu mümkün olamaz çünkü daha önce hiç o şehre gelmediniz. Hepimiz “Dur, bu anı sanki daha önce yaşamıştım.” diyerek kafamızın karıştığı, buna benzer deneyimler yaşamışızdır. Bu deneyim, Fransızca’da “daha önce görülmüş” anlamına gelen “Dejavu” kelimesiyle isimlendirilir. Daha net bir tanımla dejavu daha önceden görülen, hissedilen veya yaşanılan bir durumu daha önce deneyimlemiş hissetme halidir. Bu hissin nedenleri hala bir sır olarak kalsa da neler olabileceği konusunda birçok görüş bulunmaktadır.  Bu durumun nedenleri halk arasında müneccimlik, geleceği görme gibi bilim dışı düzeyde açıklanmakla birlikte popüler kültür bu durumu “Evren’in dinamiklerindeki hata” olarak tanımlar.

Peki bilimin dejavu konusunda ortaya koyduğu görüş nedir? Psikoloji alanında yapılan araştırmalar “anı daha önce yaşamışlık” hissinin beynin bellek bölgesiyle ilgili olduğunu ortaya çıkardı. Bilim dünyası tarafından kabul gören açıklamaya göre dejavu, bilinç düzeyinde oluşan gerçeklik ve hafıza arasındaki geçici bir hatadır.

Dr. Banister’ın dejavu deneyi

Hafıza ve dejavu arasındaki ilişkiyi daha net anlamak için 1941 yılında yapılan deneysel bir araştırma örnek verilebilir. Dr. Banister tarafından tasarlanmış bir deneyde deneklere bazı materyaller gösterildi ve deneklerden bu materyalleri öğrenmeleri istendi. Öğrenme gerçekleştikten sonra deneklerde hipnoz yöntemiyle bilinç kaybı gerçekleşmesi sağlandı. Bu müdahalenin amacı öğrenilen materyallerle hafıza arasındaki bağlantıları zayıflatmaktı. Hipnoz sonrasında deneklere mevcut materyaller tekrar gösterildi. 10 denekten 3 tanesi materyalleri hatırladıklarını fakat nerede ve ne zaman gördüğünü hatırlayamadığını belirtti.

Franz Kafka Aslında Ne Söylüyor? Franz Kafka ve Milena (haberinsan.com)

Dejavuyla ilgili nörolojik gözlemler

Dejavu’yu beynin yapısal özellikleri açısından inceleyen bir araştırmada ise nörologlar gönüllülerin beyin MR’larını çekti. Bu aşamada gönüllüleri yaşanmış ve hayali anılarıyla ilgili teste tuttular ve beynin aktif bölgelerini gözlemlediler. Gönüllülerin çok emin olarak hatırladıkları anılarında beynin altında bulunan lobdaki beyin faaliyetlerinde artış olduğu gözlemlendi. Hayali olduğu belirlenen olaylarda ise beynin üst bölgesinde bulunan ve olayların sadece anafikrini belleğe alan bölgesinin aktifleştiği görüldü ve bu bölümdeki anılarını düşünen kişilerin yanılabilecekleri ortaya çıkmış oldu. Bu araştırma üzerine Nörolog Roberto Cabeza insanların yaşanmamış olsa dahi kimi olayların geçmişte yaşadıklarını düşünebileceklerini belirtti. Nedeni ne olursa olsun dejavu olgusunun bilimsel temeli müneccimlik veya doğaüstü bir süreçle ilgili değildir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte sinirbilimsel anlamda açıklanmamış faktörler gün yüzüne çıkmaya devam etmektedir.

Hazırlayan: Yasemin Erdem

Yaşadığınız Bir Anı Daha Önce de Yaşamışsınız Gibi Hissetmenize Neden Olan Dejavu ile İlgili Bilmeniz Gerekenler (onedio.com)